Kuruluş Dönemi
Osmanlı Devleti'nin Genel Özellikleri
Osmanlı tarihi, Anadolu Türkiye tarihinin 4. dönemini oluşturur.
Türk devletleri içinde en uzun süre yaşayan ve en geniş sınırlara
ulaşanıdır.
Türk Devletleri içinde merkezi otoritesi en güçlü olanıdır.
Kültür ve uygarlık alanında en çok ilerleyen Türk Devleti'dir.
Mutlak egemenlik haklarını hükümdar kullanır. Ancak, I. Ahmet
dönemine kadar veraset yasası belirgin değildir.
Şeriat hukuku ile yönetildiğinden Teokratik, mutlak egemenlik haklarını
hükümdar kullandığından Monarşik devlet yapısı görülür.
Fetih temeline dayandığından askeri, etnik yapı çeşitli
olduğundan çok uluslu bri imparatorluktur.
Fetih politikası, dinsel (cihat) ve ekonomik (ganimet) amaçlı olmuştur.
Osmanlıların Kökeni
1243 Kösedağ Savaşı'ndan sonra Anadolu'da Moğol hakimiyeti
başladı.
Bu tarihten önce Kayı Boyu, Anadolu Selçuklu Sultanı I. Alaaddin
Keykubat zamanında Anadolu'ya gelmişti.
Kayı Boyu Anadolu'ya ilk geldiğinde başında Ertuğrul
Gazi bulunmaktaydı.
Anadolu Selçuklu Sultanı tarafından Kayı Boyu'na Söğüt
ve Domaniç kışlak olarak verildi.
Kuruluş Sırasında
Anadolu ve Çevresi
Kayı boyu Söğüte geldiğinde Anadolu'da Beylikler dönemi başlamıştı.
Anadolu Selçuklu Devleti henüz yıkılmamış fakat İlhanlı
Devleti'nin egemenliği altına girmişti.
IV. Haçlı seferi sırasında İstanbul'dan kaçan Rumlar
Karadeniz Bölgesi'nde Trabzon Rum Devleti'ni kurmuştu.
Batı Anadolu ve Marmara Bölgesi Bizans hakimiyetindeydi.
Moğol istilası nedeniyle Anadolu'ya Türkmen akını başlamıştı.
Türkmen göçleri sonunda Anadolu'daki Hristiyan nüfus azaldı, Hristiyanlar
şehirlere yerleşti.
Türkmenler Selçuklu etkisinden kurtardıkları mistik liderleriyle
tarikatlar kurmuştu.
Zanaat loncaları yani ahiler zamanla güçlenerek, halkı askeri ve
siyasal kargaşaya karşı korumuştu.
Türkmenlerin çoğu köylere yerleşerek tarım ve hayvancılıkla
uğraşmıştı.
Göçebe yaşamı sürdüren boylar daha çok Güney Anadolu'da, Toroslar'ın
eteklerine ve Çukurova'ya yerleşmişti.
Ege, Marmara ve Doğu Karadeniz'de Rumlar, Kayseri ve Sivas'ta Moğollar,
Çukurova ve Doğu Anadolu'da Ermeniler yaşamaktaydı.
Anadolu'nun Kuzey Doğu'sunda Altınordu Devleti hüküm sürmekteydi.
Doğu Anadolu ve İran Bölgesi'nde İlhanlılar bulunmaktaydı.
Trakya Bölgesi ve Marmara'nın güneyi ile Batı Anadolu'da Bizans
egemendi.
Yakın Doğu'da en önemli siyasi güç Memlük Devleti idi.
Balkanlar'da derebeylik rejimi ile yönetilen, Sırp Krallığı,
Bulgar Krallığı, Arnavut Beyliği, Macar Krallığı, Eflak ve Boğdan Beylikleri, Mora
Despotluğu, Bosna ve Hersek Beylikleri, Erdel Beyliği bulunmaktaydı.
Osmanlı Devleti'nin Büyüme Nedenleri
İslam dini ve İslam dininin öngördüğü cihat inancı.
Türkmen desteğinin alınması ve beyliklerle iyi geçinilmesi.
Anadolu'ya gelen Türkmenlerin fethedilen yerlere yerleştirilmesi yani
düzenli iskan politikası
Balkanlardaki düzensiz siyasi birlik ve Bizans'taki taht kavgaları.
Yetenekli ve deneyimli yöneticilerin iş başına geçmesi.
Merkezi otoritenin güçlü olması.
Fethedilen bölgelerde halka karşı adil davranılması ve
dinsel hoşgörünün olması.
Osman Bey Dönemi (1299-1326)
Ertuğrul Gazi'nin 1281 yılında ölümü üzerine boyun başına
Osman Bey geçti.
1299 tarihinde Osmanlı Beyliği'nin bağımsızlığını
ilan etti. Bu tarih Osmanlı Devleti'nin kuruluş tarihi olarak kabul edilir.
Osman Bey, Yenişehir, Karacahisar, Yarhisar, Bilecik, Mudurnu ve İnegöl'ü
aldı.
Osman Bey'e en büyük desteği Anadolu ahileri ve Türk beyleri sağladı.
Bölgede bulunan Bizans tekfurlarına karşı büyük başarılar
kazandı.
1308 tarihinde Koyunhisarı'nda Bizans ile ilk savaş yapıldı
ve başarı sağlandı.
UYARI : 1308'de Anadolu Selçukluları'nın yıkılışı
üzerine Osman Bey İlhanlılar'a bağlılığını bildirdi. Bu dönemde ilk defa para basıldı.
1281 yılında Karacahisar'ı ele geçirdi.
1320 tarihinden itibaren ordunun başına Orhan Bey geçti.
Orhan Bey 1326'da Bursa'yı kuşattı.
Şehir ele geçirildiği gün Osman Bey öldü.
Orhan Bey Dönemi (1326-1362)
Orhan Bey 1324 tarihinde Osmanlı Beyliği'nin başına geçti.
Bursa şehir alınarak başkent yapıldı.
1329'da İznik üzerine yürüdü ve Bizans ile yapılan Maltepe Savaşı'nda
İznik ele geçirildi.
Kocaeli Yarımadası'nın fethi tamamlandı.
1342'de Ulubat ve Mihaliç Kaleleri alınarak Karesioğulları
ile komşu olundu.
İlk Osmanlı donanması bu dönemde kuruldu.
İlk defa 1353 tarhinde Rumeli'ye geçildi.
Marmara'nın kuzey ve batı kesimlerinin fethi tamamlandı.
Gelibolu'nun tamamı, Malkara ve Keşan ele geçirildi.
İlk defa divan teşkilatı kuruldu. İlk vezir de bu dönemde
atandı.
İlk Kaptan-ı Derya (Karamürsel Paşa) bu dönemde atandı.
I. Murat Dönemi (1362-1389)
I. Murat kardeşlerini öldürerek tahta geçen ilk Osmanlı padişahıdır.
1362 yılında Sazlıdere Savaşı ile Bizans ordularını
yenerek Edirne'yi fethetti.
Gümülcine ve Filibe alınarak Bizans'ın Balkanlarla olan bağlantısını
kesildi.
Bu durum Balkan uluslarının Osmanlı'ya karşı birleşik
haçlı ordusu oluşturmalarına sebep oldu.
UYARI : 1364 yılında oluşturulan bu Haçlı ordusu tarihte
Osmanlı Devleti'ne karşı oluşturulan ilk Haçlı ordusudur.
1364 tarihinde Sırp Sındığı savaşı ile
Haçlı ordusu bozguna uğratıldı.
Bu savaş ile Balkanlar'da Macar etkisi kırıldı.
1371'de Sırplarla Çirmen Savaşı yapıldı ve Sırplar
bozguna uğratıldı.
1389 tarihinde ikinci bir Haçlı ordusu Osmanlı Devleti'ne saldırdı.
1389 tarihinde Kosova Savaşı ile Haçlı orduları ikinci
kez yenildi.
UYARI : Bu savaş sonunda, savaş meydanında bulunan yararlıların
büyük bir bölümü düşman askeriydi. Sultan Murat, savaş sonrası, savaş meydanında dolaşırken
uzakta ölüler arasında bir kıpırdanma oldu. Ölüler arasında uzun boylu bir Sırplı (Kral Lazard'ın
damadı, Miloş) kalkarak padaişaha doğru gelip elini öpmek istediğini söyledi. Padişaha yaklaşan
Sırplı, aniden hançerini çekerek muhafızlara rağmen I. Murat'ı hançerledi. Sırplı hemen
oracıkta paramparça edildi.
Anadolu'da Germiyanoğulları'ndan Kütahya, Simav ve Tavşanlı
çeyiz olarak alındı.
Ankara ele geçirildi.
Çandarlı Halil'in teklifi ile Yeniçeri Ocağı'nın temeli
atıldı. İlk defa devşirme sistemi uygulanmaya başlandı.
Tımar sistemi oluşturuldu.
Rumeli Beylerbeyliği kurularak, merkeze bağlı eyalet sistemi
oluşturuldu.
I. Bayezit (Yıldırım)
Dönemi (1389-1402)
Beyliklerler mücadele ederek Anadolu'nun siyasi birliğini sağladı.
İstanbul iki kez kuşatıldı fakat başarı sağlanamadı.
İlk kuşatmada Bizans Avrupa'dan yardım istedi ve Haçlı
ordusu harekete geçti.
1396 Niğbolu Savaşı ile Haçlı ordusu bozguna uğratıldı.
UYARI : Bu savaş sonunda Mısır'da bulunan Abbasi Halifesi
I. Mütevekkil, Yıldırım Bayezit'e gönderdiği mektupta ona "Sultan-ı İklim Rum" diye hitap etmiştir.
Bu savaşla Bulgaristan ele geçirildi, Eflak ve Bosna Osmanlı Himayesine
girdi.
İkinci İstanbul kuşatması sırasında Boğaz'ın
Anadolu yakasına Güzelcehisar da denilen Anadolu Hisarı inşa edildi.
Bu kuşatma Timur'un Anadolu topraklarına girdiği haberi üzerine
kaldırıldı.
Ankara Savaşı'nın
Nedenleri
1. Timur'un cihan hakimi olma amacıyla büyük bir imparatorluk kurmak
istemesi
2. Timur'un, Çin'e yapacağı seferde Batı'da güçlü bir devlet
bırakmak istememesi.
3. Ahmet Celayir ve Kara Yusuf'un Osmanlı Devleti'ne sığınması
4. Türkmen Beylerinin Timur'a sığınması ve Beylerin Timur'u
kışkırtması.
Ankara Savaşı (1402)
Timur, 1402 yılında Anadolu'ya girerek, Sivas'ı aldı.
Yıldırım Bayezit ve Timur Çubuk Ovası'nda karşılaştı.
1402 yılında meydana gelen Ankara Savaşı'nda Osmanlı
ordusu yenildi ve Yıldırım Bayezit esir düştü.
Ankara Savaşı'nın
Sonuçları
1. Yıldırm Bayezit Timur'a esir düştü ve esaret altında
öldü.
2. Anadolu'da Türk birliği bozuldu ve beylikler yeniden kuruldu.
3. Batı'ya olan Türk ilerleyişi yavaşladı ve İstanbul'un
fethi gecikti.
4. Bizans İmparatorluğu geçici bir süre de olsa kendini toparlama
fırsatı buldu.
5. Fetret Dönemi başladı.
Fetret Devri (1402-1413)
I. Bayezit'in oğullarından Süleyman Rumeli'de, Musa Bursa'da, İsa
Balıkesir'de ve Mehmet de Amasya'da hükümdarlığını ilan etti.
Kardeşler arasında taht kavgası başladı ve Anadolu'nun
siyasi birliği sarsıldı.
Mehmet Çelebi 1413'te kardeşlerini ortadan kaldırarak Osmanlı
tahtına geçti.
Osmanlı Devleti, 11 yıl süren Fetret Devri'nde, sağlam devlet
örgütü ve yerleşmiş sosyal kurumlar sayesinde yıkılmaktan kurtuldu.
UYARI : Fetret Devri'nde Musa Çelebi İstanbul'u kuşattı.
I. Mehmet (Çelebi) Dönemi (1413-1421)
Anadolu'da siyasi birliği yeniden sağladı.
Aydınoğlu Beyliği'nden İzmir'i aldı.
Karamanoğlu Beyliği'nden Akşehir ve Beyşehir'i geri aldı.
Candaroğlu Beyliği'ni de ortadan kadırdı.
Eflak Beyi'ni yenerek bu beyliği hakimiyeti altına aldı.
UYARI : Fetret Devri'nde Osmanlı Devleti'nin Balkanlar'da toprak kaybetmemesinin
nedeni Balkanlar'da izlediği hoşgörü politikasıdır.
Batınilik mezhebini yaymaya çalışan Şeyh Bedrettin Mahmut'un
müritlerinden Börklüce Mustafa ve Torlak Kemal ile birlikte isyan etti. Fakat isyan bastırıldı.
1420'de Mustafa Çelebi isyan etti.
II. Murat Dönemi
Bizans'ın desteklediği Mustafa Çelebi hükümdarlığını
ilan etti fakat 1422 yılında yakalanarak öldürüldü.
İstanbul'u kuşattı fakat kardeşi Çelebi Mustafa'nın
isyanı sonucu, kuşatma yarım bırakıldı.
Menteşoğulları, Candaroğulları, Aydınoğulları
ve Taceddinoğulları Beyliklerine son verdi.
Germiyanoğlu Yakup Bey, oğlu olmadığı için topraklarını
Osmanlı Devleti'ne vasiyet etti.
Osmanlı-Venedik Savaşı
(1425-1430)
Ankara Savaşı'nı fırsat bilen Bizanslılar, Eflaklar,
Arnavutlar ve Sırplar, Osmanlı aleyhine harekete geçmişti.
Osmanlı Devleti'nin Adriyatik ve Ege'nin Batı kıyılarına
sarkması, Venediklilerin işine gelmiyordu.
Osmanlı Devleti de Balkanlar'da daha güvenli ilerleyebilmek için Venediklilerin
elinden Selanik'i geri almak istiyordu.
1425-1430 yılları arasında meydan gelen savaşta Osmanlı
Devleti Selanik, Yanya ve Serez'i ele geçirdi.
Orta ve Güney Arnavutluk'ta Osmanlı egemenliği sağlanmış
oldu.
1444 yılında Osmanlı ordusu Haçlılara karşı
yenilgiler aldı.
Osmanlı Devleti, 1444 yılında kendi lehine olmayan Edirne
Segedin Antlaşması'nı imzaladı.
II. Kosova Savaşı (1448)
1444 Varna yenilgisinden sonra yeni bir haçlı ordusu oluşturuldu.
Jan Hunyad önderliğindeki Haçlı ordusu Mora seferine çıkmış
bulunan II. Murat'ın ordusuna saldırdı.
1448 tarihinde meydana gelen Kosova Savaşı'nda Haçlı Ordusu
bozguna uğratıldı.
Balkanlardaki Osmanlı hakimiyeti kesin olarak sağlanmış
oldu.
Bu tarihten itibaren, Avrupalılar, Osmanlı Devleti'ne karşı
bir daha Haçlı ordusu oluşturma cesareti bulamadı.
Bu tarihten sonra Avrupalılar sürekli savunmada kalmış, Osmanlı
saldıran taraf olmuştu.
Yükselme Dönemi
II. Mehmet (Fatih) Dönemi
İstanbul'un Fethi
Nedenleri ve Hazırlıkları
İstanbul'un Fethinin Nedenleri
1. Osmanlı toprak bütünlüğünün sağlanmak istenmesi
2. Bizans'ın Balkanlar'da bulunan Osmanlı topraklarına asker
sevkinin engellenmek istenmesi
3. Bizans'ın Osmanlı taht kavgalarını desteklemesi
4. Hz. Muhammed'in fethi teşvik edici hadisi
5. İstanbul'un dünya ticaret yolları üzerinde bulunan önemli bir
kent olması
Fetih Hazırlıkları
Hristiyan aleminin Bizans'a yardım etmesini engellemek için bazı
Avrupa ülkeleri ile antlaşmalar yapıldı.
Anadolu Hisarı'nın karşısına Rumeli Hisarı
yapıldı.
UYARI : Bu hisarın yapılma nedeni Balkanlar'dan karadeniz yolu
ile yapılabilecek yardımları kesmek ve Boğazları kontrol altında tutmaktır.
400 parçalık bir donanma meydana getirildi.
Muslihiddin, Saruca Sekban ve Macar Urban'a büyük kuşatma topları
döktürüldü.
İstanbul'un Fethi (1453)
Bizans İmparatorluğu İstanbul şehri ile civardaki birkaç
kasabaya hakim bir durumdaydı.
Bizan elindeki donanmayı Haliç'e çekerek, Haliç'in ağzını
zincirle kapattı. İstanbul, hem karadan hem de denizden çok sağlam surlarla çevrilmişti.
6 Nisan 1453 sabahı kuşatma başladı.
21-22 Nisan gecesi 72 parça donanma karadan Haliç'e indirildi.
29 Mayıs 1453 sabahı İstanbul'a girildi.
Fethin Tarih Açısından
Önemi
İstanbul'un Fethinin Türk Tarihi
Açısından Önemi
1. İstanbul Osmanlı Devleti'nin başkenti yapıldı.
2. Fetih ile Osmanlı Devleti için için İmparatorluk dönemi başladı.
3. Osmanlı Devleti'nin toprak bütünlüğü sağlandı.
4. Dünya ticaret yollarının önemli noktası Osmanlıların
eline geçti.
UYARI : Bu durum Akdeniz ve Karadeniz ticaretinde etkili olan Venedik ve
Ceneviz'e zarar verdi.
5. İstanbul'da bulunan Ortodoks Kililsesi'nin koruyuculuğu Osmanlıların
eline geçti.
UYARI : Böylece Osmanlı Ortodoksların lideri konumuna gelmiştir.
Bu kilisenin denetim altına alınması, Hristiyan birliğini parçalama amacı taşımaktadır.
İstanbul'un Fethinin Dünya Tarihi
Açısından Önemi
1. İstanbul'un fethi ile Orta Çağ kapandı, Yeni Çağ başladı.
2. Doğu Roma imparatorluğu sona erdi.
3. Savaş toplarının üstünlüğü anlaşıldı,
sur ve kalelerin önemi azaldı.
4. Feodalizmin yıkılış süreci hızlanmış
oldu.
5. İstanbul'un Türkler'in eline geçmesi üzerine Avrupalılar yeni
ticaret yolları aramaya başladı.
UYARI : Bu durum Coğrafi Keşifler'in zorlayıcı nedenini
oluşturdu.
Anadolu'daki Fetihler
İlk önce 1459'da Cenevizliler'den Amasra alındı.
1460 yılında Candaroğulları Beyliği'ne son verildi.
1461'de Trabzon Rum İmparatorluğu ortadan kaldırıldı.
UYARI : Böylece Büyük Selçukluların başlattığı Anadolu'yu
Türkleştirme politikası tamamlandı.
1466'da Karamanoğulları Beyliği'nden Konya ve Karaman alındı.
Otlukbeli Savaşı (1473)
Osmanlılar ile Akkoyunlu Devleti arasında Anadolu'da egemenlik
kurma mücadelesi bulunmaktaydı.
Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan Karakoyunlu Devleti'ni yıkarak,
Sivas'a kadar gelmişti.
Candaroğulları ve Karamanoğlu beyleri de Uzun Hasan'a sığınmıştı.
1473 tarihinde yapılan Otlukbeli Savaşı ile Akkoyunlu Devleti
yenildi.
UYARI : Bu savaş Akkoyunlu Devleti'ni zayıflatmış ve
onun Şah İsmail tarafından yıkılmasına neden olmuştur.
Batıdaki Fetihler
1454 - 1459 arasında Sırbistan'a üç sefer düzenlendi, Sırbistan
ele geçirildi.
1460'ta Mora despotları ortadan kaldırıldı.
1462 yılında Eflak, 1476 yılında da Boğdan Beyliği
alındı.
1463 yılında Bosna, 1465'te de Hersek Osmanlı Devleti'ne bağlandı.
UYARI : Bu fetih hareketi ile Balkanlar'da siyasi birlik sağlanmıştır.
Denizlerdeki Fetihler
Ege'de 1456 yılında Taşoz, Bozcaada, Semadrek, ve Limni, 1462
yılında Midilli, 1470 yılında da Eğriboz adaları alındı.
1475 yılında Kefe, Azak ve Menküp kaleleri alınarak Kırım
Osmanlı topraklarına katılıp Osmnalı'ya bağlı hanlık haline getirildi.
Kırım'ın Alınması'nın
Sonuçları :
1. Gedik Ahmet Paşa tarafından Kırım alındı
ve Osmanlılara bağlı hanlık haline getirildi.
2. İpek Yolu'nun kontrolü tamamen Osmanlıların eline geçti.
3. Karadeniz bir Osmanlı gölü haline geldi.
4. Cenevizlilerin Karadeniz'deki etkinliğine son verildi.
5. Rusya'ya karşı tampon bölge yaratıldı ve Rusya'nın
Karadeniz'e inişi bir süre engellendi.
6. Kırım'ın bağlı hanlık olmasıyla Osmanlılara
savaşlarda asker ve ekonomik kaynak sağlandı.
Osmanlı-Venedik Savaşları
(1463-1479)
Nedeni :
Osmanlı Devleti'nin İstanbul, Ege Adaları , Amasra, Kırım,
Mora Yarımadası ve Yunan Adaları'nı elegeçirmesi ile Venedik ve Cenevizlilerin ticari darbe yemesi.
Sonuçları :
Venediklilerin denizde, Osmanlılar'ın ise karada üstün olması
nedeniyle taraflar birbirine üstünlük sağlayamadı. Venediklilerin barış istemesi sonucu 1479'da Venedik
Antlaşması imzalandı.
UYARI : Fatih'in Venediklilere kapitülasyon vermekle ulaşmak istediği
amaçlar şunlardır: Birincisi ticareti canlandırmak ikincisi ise Avrupa Hristiyan birliğini parçalamaktır.
Otranto Kuşatması (1480)
1. Büyük bir imparatorluk kurmak isteyen Fatih'in, Batı Roma topraklarına
sahip olmak istemesi.
2. Avrupa'ya yapacağı seferlerde önemli bir üs kazanmak istemesi
3. Roma'ya ulaşarak Katolik kilisesini denetleyip Avrupa Hristiyan Birliği'ni
parçalamak istemesi.
Sonuçları :
1. 1480'de Otranto şehri ve kalesi, Napoli Krallığı'ndan
alındı.
2. Fatih'in ölümünden sonra Otranto Napoli Krallığı tarafından
ele geçirildi.
Fatih Kanunnamesi
Sınırların genişlemesi ve ihtiyaçların artması
üzerine düzenlenmişti.
İki bölümden oluşur :
Birinci Bölüm : Şehzadelerin hükümdar olması ile ilgilidir. Burada
kardeş katli yasallaşmış ve şehzadelerin sancaklara gönderilmesi zorunlu tutulmuştu.
İkinci Bölüm : Devlet memurlarının görev ve sorumluluklarıyla
ilgilidir. Ayrıca bağlı beylik sistemi uygulamaya geçirilmiştir. Sadrazamlar Divan toplantılarına
başkanlık etmeye başlamıştır.
II. Bayezit Dönemi
Cem Sultan Olayı
Fatih'in ölümü üzerine Amasya sancağında bulunan Bayezit devşirmelerin
desteğiyle tahta geçti.
KOnya sancağında bulunan ve Türkmenlerin desteklediği Şehzade
Cem bunun üzerine taht mücadelesine başladı.
Memluklerin'de desteklediği Cem Sultan, Bursa'yı aldı ve adına
para bastırıp hutbe okuttu.
1481'de Yenişehir Ovası'nda yenilen Cem, Konya'ya kaçtı.
II. Bayezit'in gönderdiği kuvvetlere yenilen Cem Sultan, önce Mısır'da
Memlüklülere, ardından da Rodos şövalyelerine sığındı.
Yıllarca Avrupa'da dolaştırılan Cem Sultan, 1495 yılında
Napoli'de öldü.
UYARI : Cem Sultan'ın Avrupalılara sığınması
Osmanlıların bu iç sorununu uluslararası bir sorun haline getirdi. II. Bayezit Cem'i ellerinde tuttukları
için Papalığa -1495'te Cem Sultan'ın ölümüne kadar- vergi ödedi. Bu dönemde İspanyolların saldırısına
uğrayan Beni Ahmer Devleti'ne destek gönderilemedi.
Osmanlı-Memluk İlişkileri
Osmanlı-Memluk ilişkileri II. Bayezit Dönemi'nde tamamen gerginleşti.
UYARI : Memluk sorunu ileride kesin bir şekilde Yavuz Sultan Selim tarafından
çözümlenecektir.
Fatih Dönemi'nde Memlüklüler, Osmanlı Devleti'nin Hicaz su yolları
teklifini reddetmiş ve Dulkadiroğulları Beyleri arasında çıkan iç çekişmelere karışmıştı.
Memlükler, Cem Sultan'ı ve Karamanoğlu Beyi'ni de himaye etmişti.
II. Bayezit 1485'te Memlükler üzerine sefere çıktı.
Bu savaşlar genel olarak Osmanlıların aleyhine sonuçlandı.
Ramazanoğulları Beyliği alındı.
Osmanlı-Venedik İlişkileri
1499'da Venediklilerin elinden İnebahtı, Modon ve Koron alındı.
Navarin Limanı Osmanlıların eline geçti.
Karadeniz kıyılarında Kili ve Dinyester Irmağı'nın
ağzında bulunan Akkerman kaleleri alındı.
Osmanlı-İran İlişkileri
1501'de Akkoyunlu Devleti toprakları üzerinde Safavi Devleti kuruldu.
Safavi hükümdarı Şah İsmail, Anadolu ve çevresinde Şii
birçok taraftar topladı.
Doğu Anadolu'da Şahkulu Baba Tekeli tarafından Şii kökenli
bir ayaklanma çıkarıldı ve bastırıldı.
II. Bayezit'ın izlediği gevşek politika ve devlet işlerinden
iyice elini çekmesi, Şehzade Selim'i kızdırdı.
Selim, 1512'de Osmanlı tahtına geçti.
I. Selim (Yavuz) Dönemi
Çaldıran Savaşı (1514)
Doğu Anadolu'ya sahip olmak isteyen Şah İsmail bölgedeki Şii
Türkmen aşiretlerini Osmanlı'ya karşı ayaklandırıyordu.
Yavuz İran seferi öncesi Dulkadiroğlu Alaüddevle'den yardım
istedi fakat isteği reddedildi.
1514'te Osmanlı orduları İran ordularını Çaldıran
Savaşı'nda yendi.
UYARI : Yavuz Sultan Selim Trabzon sancağında valilik yaparken
Şah İsmail'le savaşmış ve Şah İsmail'in savaş taktiğini öğrenmiştir.
Bu savaş sırasında Osmanlılar hareketli topları kullanmışlardır. Bu durum, teknolojik
ilerlemenin savaşların sonucunu nasıl etkilediğini göstermektedir.
Bu savaş Osmanlı Devleti'ne Doğu Anadolu'yu kazandırdı.
Şah İsmail kaçtığı için Safavi Devleti yıkılamadı.
Tebrize kadar olan bütün topraklar Osmanlı Devleti'nin eline geçti.
Şii sorunu geçici olarak çözümlendi ve Doğu Anadolu güvenlik altına
alındı.
Safavi hazinesi Osmanlı hazinesine aktarıldı.
Turnadağ Savaşı (1515)
Yavuz'un Çaldıran Savaşı öncesi Dulkadiroğullarından
istediği yardım reddedilmişti.
Yavuz, Çaldıran zaferinden sonra 1515 yılında Dulkadiroğulları'nı
yendi ve bu beylik yıkıldı.
Turnadağ Savaşı sonunda Maraş, Mardin, Elbistan ve Diyarbakır
Osmanlı topraklarına katıldı.
Anadolu'da siyasal birlik tamamlanmış oldu.
Mısır Seferi
Yavuz'un İran seferi sırasında Şah İsmail ile Memlüklüler
Osmanlı'ya karşı bağlaşma yapmıştı.
Yavuz, 1516 yılında Mısır üzerine sefere çıktı.
1516 yılında Mercidabık Savaşı ile Memluk ordusu bozguna uğratıldı.
Mercidabık zaferi ile Osmanlı Devleti, Suriye ve Filistin'i ele
geçirdi.
Yavuz Sultan Selim, 1517 yılında tekrar Mısır seferine
devam etti.
Rıdaniye Savaşı ve
Memlük Devleti'nin Yıkılışı
Kansu Gavri'nin yerine geçen Tomanbay Osmanlıları Mısır'dan
atmak istiyordu.
1517 yılında yapılan Ridaniye Savaşı ile Mısır
Ordusu bir kez daha yenildi.
Rıdaniye Savaşı sonunda Memlük Devleti yıkıldı
ve Mısır Osmanlı hakimiyeti altına alındı.
Mısır Fethi'nin Sonuçları
1. Memlük Devleti yıkıldı.
2. Suriye, Filistin ve Mısır Osmanlı topraklarına katıldı.
3. Doğu Akdeniz Osmanlı hakimiyetine girdi.
4. Kutsal Topraklar (Mekke ve Medine) Osmanlı hakimiyetine girdi.
5. Kutsal emanetler ve Mekke ile Medine'nin anahtarları Yavuz'a yollandı.
6. Halifelik makamı Osmanlılara geçti.
UYARI : Halifelik böylece Kureyş kabilesinden çıkarak Osmanlı
soyuna geçti. Ayrıca Osmanlı'nın teokratik yapısı tamamlandı.
7. Memlük hazinesi, İstanbul'a getirildi.
8. Kıbrıs adasını ellerinde bulunduran Venedikliler,
Osmanlı'ya vergi ödemek zorunda kaldı.
9. Baharat yolu Osmanlıların eline geçti.
UYARI : Bu durum Osmanlılar için büyük bir ekonomik kazançtır.
Ancak Portekizliler Ümit Burnu'ndan Hindistan'a ulaştığı için Osmanlılar buradan kazanç sağlayamadı.
I. Selim (Yavuz) Dönemi Genel Özelliği
Türk ve İslam alemini tek bir çatı altında toplamaya çalıştı.
Sadece doğu ülkelerine seferler düzenlendi.
Bunun nedeni; Yavuz'un Türk-İslam devletlerini tek çatı altında
birleştirmek istemesi ve devlet bütünlüğünü sarsacak tehlikeyi Doğu'da görmesiydi.
I. Süleyman (Kanuni) Dönemi
İç ayaklanmalar
Kanuni Sultan Süleyman Dönemi'nde güçlü devlet otoritesi sayesinde saltanat
kavgaları olmamış, ancak bir takım iç isyanlar çıkmıştı.
İlk isyanı 1520 yılında Şam valisi Camberd Gazali
çıkarmıştı.
1524 yılında sadrazam olamdığı için ikinci vezir
Ahmet Paşa isyan etti.
Bu sırada Yozgat civarında, vergi yüzünden Baba Zennun isimli bir
şaki isyan etti.
1527 yılında da, Şiiliği yayma iddiasıyla Kalenderoğlu
isyan etti.
Batıya Yapılan Seferler
Batı'da en zor rakip Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu idi.
Şarlken Avusturya ve Macaristan'ı da yanına çekti.
Fransa bu ittifaka karşı cephe aldı.
Kanuni, Şarlken'e karşı Fransa kralı I. Fransuva'yı
destekledi.
Fransızlara kapitülasyonlar verildi.
Belgrat'ın Fethi (1522) ve Mohaç
Meydan Savaşı (1526)
Macaristan'ın Balkan milletlerini Osmanlı'ya karşı kışkırtması
ile 1521'de Macaristan'a sefer düzenlendi.
1521'de Osmanlı ordusu Belgrat şehrini ele geçirdi.
Kanuni, 1526 yılında Macaristan'a bir sefer daha düzenledi.
29 Ağustos 1526'da Mohaç Meydan Savaşı ile Macar Ordusu bozguna
uğratıldı.
Osmanlı Ordusu Macaristan'ın başkenti Budin'i (Budapeşte)
ele geçirdi.
Macaristan toprakları Osmanlı Devleti'ne katıldı.
UYARI : Bu durum Macaristan toprakları üzerinde emelleri olan Avusturya'yı
rahatsız etmiş, böylece Osmanlı Avusturya savaşları başlamıştır.
I. Viyana Kuşatması (1529)
Osmanlı Devleti 1522'de Macaristan'ı fethetmişti.
Şarlken ve Avusturya Arşidük'ü Ferdinand, Macaristan'dan Türkleri
atmak istiyordu.
1529 yılında Ferdinand Macaristan'a saldırdı, Macar kralı
Yanoş'da Kanuni'den yardım istedi.
Osmanlı ordusu 1529 yılında tekrar Macaristan seferine çıktı.
Avusturya topraklarına giren Osmanlı ordusu başkent Viyana'yı
kuşattı fakat kış nedeniyle kuşatma kaldırıldı.
Almanya Seferi (1533)
Avusturya Arşidük'ü Ferdinand, İstanbul'a elçi göndererek kendisinin
Macaristan kralı olarak tanınmasını istedi.
İsteği reddedildi ve Ferdinand Budin'i işgal etti.
Kanuni, yeniden Macaristan seferine çıktı ve Almanya içlerine kadar
ilerledi.
Karşısına çıkan kimse olmayınca İstanbul'a
döndü.
Avusturya ile Osmanlı Devleti arasında İstanbul Antlaşması
imzalandı.
Macaristan Seferi
1533 İstanbul Antlaşması'na rağmen 1540'ta Macar kralı
Yanoş'un ölmesi üzerine Kral Ferdinand, Avusturya Macaristan topraklarında hak iddia ederek tekrar Budin'i işgal
etti. Kanuni 1541 yılında Macaristan topraklarına yeniden girdi. Avusturyalıları Macaristan'dan attı.
Macaristan'ın Osmanlılar tarafından alınan bölgesi Budin
Eyaleti adıyal Osmanlı topraklarına katıldı.
UYARI : I. Süleyman, Macaristan'ı ele geçirdiği zaman iç işlerinde
serbest dış işlerinde Osmanlı'ya bağlı duruma getirmişti. Fakat bu durumda Macaristan üzerinde
tam bir egemenlik sağlanamamış, Avusturya vakit kaybetmeden Macaristan topraklarını işgal etmişti.
Bunun üzerine I. Süleyman Macaristan'ı Budin ve Temeşvar eyaleti bir de Erdel Beyliği olarak üçe ayırdı.
Böylece Macaristan doğrudan merkeze bağlandı.
Kanuni, 1566'da Avusturya üzerine tekrar bir sefer düzenledi ve Zigetvar
Kalesi'ni aldı.
UYARI : Zigetvar seferi Kanuni'nin son seferidir. Bu savaş esnasında
ölmüştür. Askerlerin morali bozulmasın diye ölümü bir süre gizlenmiştir.
Kapitülasyonlar
Fransa'ya Kapitülasyonların
Verilmesinin Siyasal Nedenleri
Kanuni'nin, Avrupa'da Şarlken'e karşı giriştiği
mücadelede, Fransa'yı yanına çekmek istemesi.
Kanuni'nin Avrupa Hristiyan birliğini parçalamak istemesi.
Avrupa'da bir bağlaşık elde etmek isteği.
Fransa ile 1535 tarihinde bir antlaşma imzalandı.
İran Seferleri (1533-1555) ve
Amasya Antlaşması
Nedenleri :
1. Kanuni'nin daha çok Batı'ya sefer yapıp, Doğu'yu ihmal
etmesi.
2. İran'ın Şiilik propagandasına devam etmesi.
3. İran'ın Bağdat, Basra ve Basra Körfezi civarında yaşayan
Sunni halka baskı yapması ve halkın Kanuni'den yardım istemesi.
Kanuni, 1533-1553 tarihleri arasında İran üzerine topam üç sefer
düzenledi.
Bu seferlerde başarı sağlanamadı. Çünkü seferlerde İran
şahı Osmanlı Padişahının karşısına çıkmadı.
1555 yılında İran ile Amasya Antlaşması imzalandı.
Amasya Antlaşması (1555)
Bu antlaşma ile Erivan, Tebriz, Bağdat ve Doğu Anadolu Osmanlılara
bırakılmıştı. Amasya Antlaşması İran ile Osmanlı arasında imzalanan ilk
resmi antlaşma oldu.
Deniz Seferleri
Rodos'un Fethi (1522)
Rodos Adası'nda St. Jean Şövalyeleri hüküm sürmekteydi.
Rodos adası, Papalığın Doğu Akdenizdeki ileri karakolu
görevini yapmakta idi.
Şövalyeler Müslüman ticaret gemilerine saldırmakta ve Hristiyan
korsan gemilerine yataklık yapmaktaydı.
Rodos Adası, 1522 yılında fethedildi.
Cezayir'in Alınması
Kanuni, Şarlken'i Akdeniz'de zor duruma düşürmek için Cezayir Beyi
Barbaros'u İstanbul'a davet etti.
Barbaros, Kaptan-ı Derya olarak Osmanlı donanmasının
başına getirildi.
Barbaros Hayrettin Paşa Cezayir'i Osmanlı Devleti'ne hediye etti
ve Cezayir savaşsız Osmanlı himayesine geçmiş oldu.
Barbaros Cezayir'e beylerbeyi olarak atandı.
Preveze Deniz Savaşı
Avrupalılar Osmanlı'nın Akdeniz'deki üstünlüğüne son
vermek amacıyla Papa'nın önderliğinde Haçlı donanması hazırladılar.
Haçlı donanması Andre Dorya komutasında, Osmanlı donanması
ise Barboros Hayrettin Paşa komutasındaydı.
27 Eylül 1538 tarihinde meydana gelen Preveze Deniz Savaşı'nda
Barbaros Haçlı donanmasını bozguna uğrattı.
Bu savaşla Akdeniz egemenliği tamamiyle Osmanlıların
eline geçti.
Hint Seferleri
Portekizliler Ümit Burnu yolunu keşfederek Hint Okyanusu'na ulaşıp,
bu bölgeyi ele geçirerek hem Hindistan'ı ekonomik açıdan kullanmak, hem de Hristiyanlığı yaymak istemişti.
Portekizliler aynı zamanda Müslüman ticaret gemilerine ve hacca giden
Müslüman gemilerine zarar vermeye başlamıştı.
Hindistan'daki Gücerat Müslümanları Kanuni'den yardım istemişti.
Osmanlılar 1538-1553 yılları arasında Hindistan'a dört
sefer düzenledi.
Osmanlılar Hindistan'a yaptıkları bu seferlerde başarı
gösteremediler. Bunun nedenleri :
1. Osmanlıların bu seferlerde siyasi veya ekonomik amaç taşımamaları.
2. Dönemin devlet adamlarının Hindistan'ın ekonomik önemini
kavrayamaması.
3. İç denizlere göre yapılmış Osmanlı gemilerinin,
Okyanus'ta Portekiz Donanması ile başedememesiydi.
Sokullu Mehmet Paşa Dönemi
Sokullu Mehmet Paşa; Kanuni, II. Selim ve III. Murat dönemlerinde sadrazamlık
yaptı.
Bu dönemde 1566'da Sakız Adası Cenevizliler'den alındı.
Yemen'in egemenliği sağlandı.
1571 yılında Venediklilerden Kıbrıs Adası alındı.
UYARI : Sokullu bu fethin arkasından kendisini ziyarete gelen bir Venedik
elçisine şu sözleri söylemişti ;
"Ziyaretinizin sebebini anlıyorum, İnabahtı yenilgisinin üzerimizdeki
etkisini anlamaya çalışıyorsunuz. Fakat unutmayın ki, biz sizden Kıbrıs'ı almakla kolunuzu
kestik. Halbuki siz donanmamızı yakmakla bizim sakalımızı traş etmiş oldunuz. Kesilen kol
yerine gelmez. Lakin traş edilen sakal eskisinden daha gür çıkar.
1571'de İnebahtı Savaşı'nda Haçlı donanmasına
yenildi.
Tunus Osmanlı topraklarına katıldı.
Lehistan 1575'te Osmanlı himayesine girdi.
1577'de Fas Portekizlilerden alındı.
Sokullu Mehmet Paşa'nın
Projeleri
Sokullu sadrazamlığı süresince Doğu Avrupa Türkleri ile
Kafkasya bölgesini Osmanlı Devleti'ne bağlamak istedi.
Don ve Volga Irmaklarını bir kanalla birleştirerek, Karadeniz'den
Hazar'a geçmeyi planladı.
1579 yılında Süveyş Kanalı'nı açmayı düşündü,
böylece, Hindistan ve Endonezyadaki Müslümanlara yardım etmeyi planladı.
Sokullu 1579 yılında hançerlenerek öldürüldü, projeleri de uygulamaya
konulamadan yarım kaldı.
Duraklama Dönemi
Duraklamanın Nedenleri
A. İç Nedenler :
1. Merkezi Yapıdaki Bozulmalar
:
Padişahlık Makamının
Bozulması
I. Ahmet ile birlikte şehzadelerin sancak eğitimi uygulaması
kaldırıldı, şehzadeler sarayda kapalı bir hayat yaşamaya başladı.
Saraya kapanan şehzadelerin ruhsal yapılarında bozulmalar
görüldü.
UYARI : III. Mehmet; son kez sancağa çıkan Osmanlı padişahıdır.
I. Ahmet Dönemiyle hanedanın en yaşlı üyesi tahta geçmeye
başladı.
UYARI : I. Ahmet, sancağa çıkmadan tahta çıkan ilk padişahdır.
Sadrazamalık Makamının
Bozulması
Sadrazam padişahtan sonra en etkili olan ikinci kişi idi.
Sadrazamlar, önceleri eğitim ve tecrübelerine göre seçilirken, daha
sonraki dönemlerde rüşvet ve iltimas yolu ile göreve gelmişlerdi.
UYARI : Duraklama Dönemi'nde 61 sadrazam göreve gelmiştir.
Duraklama Dönemi'nde yeteneksiz kişiler sadrazamlık görevine getirildi.
Bu durum halkın devlete olan güvenini azalttı, isyanların
çıkmasına neden oldu.
Saray Kadınlarının
Yönetime Katılması
Kimi padişahların zamansız ölümü üzerine geride tahta geçecek
çocuk yaşta kişiler kalıyordu.
Veraset sisteminden dolayı çocuk da olsa bu kişi tahta geçebiliyordu.
Bu çocuk hükümdarların tahta geçmesi ile anneleri devlet yönetiminde
etkili olmaya başlıyordu.
Kadınların devlet işlerinde etkinliği Kanuni Dönemi'nde
Hürrem Sultan ile başladı.
Valide Kösem Sultan ve Turhan Sultanla devam etti.
UYARI : Duraklama Dönemi'nde IV. Murat'ın annesi Kösem Sultan ile, IV.
Mehmet'in annesi Turhan Sultan yönetimde oldukça etkili olmuşlardı.
Zamanla saray kadınları devlet adamlarının atanmasında
da söz sahibi oldu.
Bu da bilgi ve beceriden yoksun kişilerin iş başına gelmesine
neden oldu.
2. Orduda Meydana Gelen Bozulmalar
:
Yeniçeri Teşkilatındaki
Bozulmalar
Askeri kanun ve geleneklere saygı gösterilmemeye başlandı.
Yeniçerilerin ve Kapıkulu Ocağı'nın bozulması ile
orduya olan güven kayboldu.
Kanun-i Kadim'e aykırı askere alım işlemleri yapılmaya
başlandı.
UYARI : Yeniçeri Ocağı'na usülsüz asker kaydeden ilk padişah
III. Murat'tır.
Devşirme sistemi bozuldu.
Yeniçeriler çeşitli nedenlerden dolayı sık sık ayaklanmaya
başladı.
Merkeze her istediklerini yaptırabilen Yeniçeriler, bazan padişahları
bile tahttan indirmişti.
Eyalet Ordusundaki Bozulmalar
XVII. yüzyılda Tımar dağıtımındaki adaletsizlik
ve haksızlık Eyalet ordusunun itibarını zedeledi.
Dirlik araziler askerlikle ilgisi olmayan kişilere verilmeye başlandı.
UYARI : Yükselme Dönemi'nde Eyalet Ordusu Yeniçeri Ocağı'na karşı
önemli bir denge unsuruydu. XVII. yüzyılda eyalet askerlerinin sayısının azalması ile, Yeniçeri Ocağı
güç kazanmış ve devlet yönetiminde Ocağın etkinliği artırmıştır.
Bir kısım dirlik arazi de peşin vergi amacıyla iltizama
çevrildi.
Donanmadaki Bozulmalar
Osmanlı donanması Kanuni Sultan Süleyman Dönemi'nde en üst düzeye
ulaşmış, Barbaros Hayreddin Paşa'nın ölümüyle de giderek önemini kaybetmişti.
Denizcilikle ilgisi olmayan kişiler kaptan-ı deryalığa
getirilmişti.
Ekonomideki Bozulmalar
Savaş ganimetlerinin azalması.
Uzun süren ve genelde yenilgiyle sonuçlanan savaşlar.
Eskisi gibi yabancı devletlerden vergi ve hediye alınamaması.
Artan saray masrafları ve devlet ihtişamına paralel olarak
lüks ve israfın artması.
Sık sık padişah değişiklikleri yüzünden ödenen cülus
bahşişleri.
Tımar sisteminin bozulması.
Kapıkulu askerlerinin sayısının artması.
Eğitimdeki Bozulmalar
Osmanlı Eğitim sistemi Avrupa'nın oldukça gerisinde kalmıştı.
Osmanlı Devleti'nde en önemli eğitim kurumu medreselerdi.
Medreselerin başında bulunan ulemalar gelişmeye ayak uyduramadı.
Medreselerde zamanla pozitif bilimler askıya alındı.
Medrese eğitimi yapmamış bir çok insana diploma ve ve rütbe
verildi.
Yeni doğmuş çocuklara müderris ünvanı verilerek beşik
uleması zümresi meydana geldi.
Ulemalar zamanla askerle birlike isyanlara katılıp saraya hücum
etti.
Toplum Yapısındaki Bozulmalar
Siyasi, sosyal ve ekonomik yapının bozulması ile Anadolu'da
Celali İsyanları çıktı.
Celali isyanları ile merkezi otorite tamamen sarsıldı.
İsyanların artması üzerine Anadolu'da yaşayan halk şehirlere
göç etmeye başladı.
İsyanların bastırılmasında kullanılan yöntemler,
halkla devletin arasının açılmasına neden oldu.
B. Dış Nedenler :
İmparatorluğun Doğal
Sınırlarına Ulaşması
Osmanlı Devleti, XVI. yüzyılın sonunda yaklaşık
20 milyon kilometre kare sınır ve 100 milyon nüfus ile en geniş sınırlarına ulaşmıştı.
Üç kıtaya yayılan bu sınırların korunmasında
zorluk çeken Osmanlı Devleti, bazen birçok cephede savaşıyor ve bu nedenle mevcut gücü bölünüyordu.
Avrupa'da Merkezi Krallıkların
Kurulması
Osmanlı Devleti Kuruluş Dönemi'nde Batı'da çok rahat ilerledi,
çünkü Avrupa'da derebeylik rejimi (küçük kırallıklar) hüküm sürmekteydi.
XV. yüzyıl ile birlikte Avrupa'da güçlü merkezi krallıklar kuruldu.
Avrupa, XV. ve XVI. yüzyıllarda Coğrafi Keşifler, Rönesans
ve Reform ile önemli adımlar atmış, Osmanlı Devleti'nde ise aynı gelişmeler görülmemişti.
XVII. Yüzyıl Siyasi Tarihi
Osmanlı-İran Savaşları
III. Murat Dönemi (1577-1590)
III. Murat, 1579'da İran şahı Tahmasb'ın ölümü ile ortaya
çıkan taht kavgalarından faydalanarak İran üzerine sefere çıktı.
Osmanlı Ordusu, Hazar Denizi'ne kadar ilerledi fakat, 1590'da İranlılar'ın
barış İstemesi Üzerine Ferhat Paşa Antlaşması imzalandı.
Ferhat Paşa Antlaşması
(1579)
Bu antlaşma ile Azerbeycan, Luristan, Gürcistan ve Dağıstan
Osmanlılara bırakıldı. Osmanlı İmparatorluğu, bu antlaşma ile doğuda en geniş
sınırlara ulaşmış oldu.
I. Ahmet Dönemi (1603-1611)
Nedeni : Osmanlı Devleti'nin Batı'da Avusturya ile savaşta
bulunmasını ve Anadoludaki Celali İsyanlarını fırsat bilen İran'ın Ferhat Paşa
Antlaşması ile Osmanlı Devleti'ne verilen yerleri geri almak istemesi.
Şah Abbas, 1603'te Tebriz ve Erivan'ı alarak Diyarbakır ve
Musul'a kadar ilerledi.
1611 yılında Nasuh Paşa Antlaşması imzalanarak bu
savaşa son verildi.
Nasuh Paşa Antlaşması
(1611)
1. Bu antlaşma ile Osmanlı Devleti, Ferhat paşa Antlaşması
ile aldığı toprakları geri verdi.
2. İran her sene Osmanlı Devleti'ne ikiyüz deve yükü ipek verecekti.
Bu antlaşma Osmanlı Devleti'nin elde ettiği toprakları
geri verdiği ilk antlaşmadır.
I. Mustafa Dönemi (1617-1618)
Nedeni : İran'ın antlaşmalarda verdiği sözü tutmayıp
Osmanlı Devleti'ne söz verdiği ekonomik yükümlülüğü yerine getirmemesi
1617-1618 tarihleri arasında devam eden bu savaşlarda önemli bri
çatışma olmadı, 1618'de İran ile Serav Antlaşması imzalandı.
1618 yılında imzalanan Serav Antlaşması ile Nasuh Paşa
Antlaşması'nın koşulları her iki ülke tarafından da yeniden kabul edildi.
IV. Murat Dönemi (1622-1639)
Nedeni : İran'ın hile ile Bağdat'ı işgal etmesi.
IV. Murat, İran'a iki sefer düzenledi. Bu seferler sonunda Revan ve
Bağdat'ı tekrar ele geçirdi.
1639 yılında İran ile Kasr-ı Şirin Antlaşması
imzalandı ve altmış yıldır süren İran savaşları sona erdi.
Kasr-ı Şirin Antlaşması
(1639)
1. Azerbaycan ve Revan İran'a bırakıldı.
2. Bağdat Osmanlı Devleti'ne bırakıldı.
3. Zağros Dağları iki ülke arasında sınır oldu.
Bu antlaşma ile XVII. yüzyıl Osmanlı-İran savaşları
sona erdi ve bugünkü Türkiye-İran sınırı büyük ölçüde çizildi.
Osmanlı-Lehistan Savaşları
Genç Osman Dönemi (1618-1622)
Nedeni : Lehistan'ın Boğdan'ın iç işlerine karışması.
Genç Osman 1618 yılında Lehistan seferine çıktı.
Leh ordusunu yendi ve Hotin Kalesi'ni kuşattı.
Bu sefer, yeniçerilerin gevşek davranması üzerine, 1620 yılında
Hotin Antlaşması imzalanarak son buldu.
Hotin Antlaşması (1620)
1. Lehliler ve Osmanlılar birbirlerinin topraklarına saldırmayacaktır.
2. Lehistan, Kırım Hanı'na 40 bin düka altını vergi
olarak ödemeye devam edecektir.
Hotin seferi'nde Yeniçerilerin yetersizliği anlaşılmış
ve ilk defa Genç Osman, Yeniçeri Ocağı'nı kaldırmak istemişti.
IV. Mehmet Dönemi (1672-1676)
Nedeni : Lehistan'ın, Türk himayesinde bulunan Ukrayna Kazakları'nın
iç işlerine karışması.
Osmanlı ordusu 1672'de Lehistan seferine çıktı. Lehliler birçok
defa yenildi ve 1676'da Bucaş Antlaşması imzalandı.
Bucaş Antlaşması (1676)
a) Ukrayna Osmanlıların koruması altında kalacak.
b) Podolya Osmanlılara verilecek
c) Lehistan her sene vergi ödeyecek
Bucaş Antlaşması, Osmanlı İmparatorluğu'nun
topraklarına toprak kattığı son antlaşmadır. Bu antlaşma ile Osmanlı İmaparatorluğu
Batı'da en geniş sınırlarına ulaşmıştı.
Not : Lehistan Diyet Meclisi, Bucaş Antlaşması'nın vergiyle
ilgili üçüncü maddesini kabul etmedi. Savaş yeniden başladı. Osmanlılar vergiyle ilgili maddeyi kaldırınca
1676 yılında Bucaş Antlaşması yenilendi.
Osmanlı-Venedik Savaşları
(1645-1669)
Nedeni : Venediklilerin Osmanlı ticaret gemilerine saldırması
ve Osmanlı Devleti'nin Girit Adası'nı almak istemesi.
1645'te Girit yüzünden Osmanlı-Venedik savaşları başladı.
25 yıl alınamayan Kandiye Kalesi'nin alınması ile Venedikliler
barış isteğinde bulundu.
Osmanlı-Avusturya Savaşları
(1593-1606)
Nedeni :
1. Avusturya ile Osmanlı arasındaki sınır mücadelesi
2. 1593 tarihinde Bosna Beylerbeyi Hasan Paşa'nın Avusturyalılar
tarafından pusuya düşürülerek öldürülmesi
III. Murat Dönemi'nde Avusturya savaşları başladı.
1573 yılında Estergon ve Kanije kalelelerini Avusturya'ya kaptırdı.
III. Mehmet Dönemi'nde Avusturya'dan Eğri Kalesi alındı.
1596'da Haçova Savaşı ile Avusturya ordusu bozguna uğratıldı.
1596'da Estergon ve Kanije Kaleleri geri alındı.
İran sorunu ve Celali İsyanları yüzünden Osmanlı Devleti
barış istedi ve 1606'da Zitvatorok Antlaşması imzalandı.
Zitvatorok Antlaşması (1606)
1. Eğri, Kanije ve Estergon Kaleleri Osmanlılarda kalacaktır.
2. Avusturya Kuzey Macaristan topraklarını elinde tuttuğu
için her sene Osmanlılara ödediği vergiyi artık ödemeyecektir.
3. Avusturya bir defaya mahsus olmak üzere savaş tazminatı ödeyecektir.
4. Avusturya arşidükası protokol bakımından Osmanlı
padişahına denk olacaktır.
Not : 1533 İstanbul Antlaşması'na göre Avusturya arşidükası
Osmanlı sadrazamına denkti.
Zitvatorok Antlaşması ile Osmanlı İmparatorluğu
Orta Avrupa'daki üstünlüğünü kaybetmiş, Avrupadaki devletlerle eşit seviyeye gelmişti.
Osmanlı-Avusturya Savaşları
(1622-1664)
Avusturya'nın Erdel Beyliği iç işlerine karışması.
1662'de Avusturya seferine çıkan Osmanlı ordusu Uyvar, Zerinvar
ve Novigrat kalelerini aldı.
Bu savaşlar 1664 yılında imzalanan Vasvar Antlaşması
ile son buldu.
Vasvar Antlaşması (1664)
a) Uyvar ve Novigrat kaleleri Osmanlılara bırakılacak, Zerinvar
Avusturya'da kalacaktır.
b) Erdel Osmanlı Devleti'nde kalacak, Osmanlı Devleti ve Avusturya,
Erdel'den askerlerini çekecektir.
c) Avusturya, Osmanlıların Erdel Beyi adayını tanıyacaktır.
d) Avusturya savaş tazminatı ödeyecektir.
Bu antlaşmadan sonra Avrupalılar, Osmanlıların eski gücünü
kazandığını zannederek büyük bir paniğe kapılmıştı.
II. Viyana Kuşatması (1683)
Nedenleri :
1. Koyu katolik olan Avusturya'nın, Protestan Macarlara baskı yapması,
2. Macarların Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa'dan yardım
istemesi,
1682'de Osmanlı Devleti Avusturya'ya savaş ilan etti.
1683'te Avusturya üzerine sefere çıkıldı.
Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, 1683'te Viyana'yı kuşattı.
Haçlı ordusunun yardıma gelmesi üzerine Osmanlı ordusu Viyana
önlerinde bozguna uğradı.
Bozgunun nedenleri :
UYARI : II. Viyana bozgunu ile, Kosova Savaşı'ndan sonra Avrupa'da
taarruza geçen Osmanlılar, artık savunmaya geçmiştir.
Osmanlıları Avrupa'dan atmak amacıyla "Kutsal İttifak"
oluşturulmuştur.
1. Merzifonlu'nun deneyimli komutan ve devlet adamlarının sözünü
dinlememesi
2. Merzifonlu'nun şehrin yağmalanmasına izin vermemesi,
3. Viyana'nın güçlü surlarla çevrili olması,
4. Kırım Hanı'nın zamanında yardım göndermemesi.
Kutsal Bağlaşma ve Savaşlar
(1683-1699)
Nedeni : Osmanlı Devleti'nin Viyana önünde bozguna uğraması
ve bu fırsattan yararlanmak isteyen Hristiyan Avrupa'nın Papa'nın önderliğinde kutsal ittifak kurarak,
Türkleri Avrupa'dan atmak istemesi.
Avusturya, Macaristan ve Erdel'i alıp Bulgaristan'a girdi,
Osmanlı Devleti ile Haçlı ittifakı arasında 1683'te dört
cephede savaş başladı.
Lehistan, Podolya ve Boğdan'ı, Venedik, Mora ve Dalmaçya'yı
aldı.
1687 yılında II. Süleyman, 1695'de de II. Mustafa tahta geçti.
Yenilgilerin devam etmesi üzerine Osmanlı Devleti Karlofça Antlaşması'nı
imzalayarak savaştan çekildi.
Karlofça Antlaşması (1699)
Avusturya, Lehistan, Venedik ve Osmanlı Devleti arasında imzalandı.
1. Temeşvar ve Banat Yaylası dışında kalan bütün
Macaristan ve Erdel Avusturya'ya verildi.
2. Hırvatistan'ın bir bölümü Avusturya'ya verildi; Sava ırmağı
sınır oldu.
3. Podolya ve Ukrayna Lehistan'a verildi.
4. Dalmaçya kıyıları ve Mora, Venedik'e verildi. Korint Osmanlılarda
kaldı.
5. Antlaşmanın süresi 25 yıl olacak ve Avusturya'nın
garantisinde bulunacaktı.
Not : Rusya, Karlofça Antlaşması imzalanırken iki yıllık
bir ateşkes imzalamış ve barışa yanaşmamıştır. Amacı Kırım'a doğru
ilerlemektir. Ancak, Avrupalı Devletlerin baskısıyla 1700'de antlaşma masasına oturmuştur.
Osmanlılar, Karlofça ve İstanbul Antlaşmaları'yla ilk
defa toprak kaybına uğradı.
Bu antlaşmalar, Osmanlı İmparatorluğu'nun XVIII. yüzyıl
genel politikasında belirleyici rol oynadı ve Osmanlı Devleti'nde Gerileme Dönemi Başladı.
Gerileme Dönemi
XVIII. Yüzyıl Başlarında
Osmanlı Devleti
Osmanlı Devleti, 1699'da imzalanan Karlofça ve İstanbul Antlaşmaları
ile kaybettiği toprakları geri alma siyaseti izledi.
UYARI : Osmanlı Devleti, Karlofça Antlaşması'ndan sonra sürekli
toprak kaybetmesine rağmen uzun süre varlığını koruyabilmiştir. Bunun nedeni, Avrupa Devletleri
arasındaki çıkar çatışmalarıdır.
Osmanlı Devleti bu dönemde başarılı olamadı, toprak
kazanmak yerine, yeni toprak kayıpları yaşadı.
Osmanlı Devleti'nde "Gerileme Dönemi" 1792'de imzalanan Yaş Antlaşmasına
kadar sürdü.
Edirne Olayı
II. Mustafa (1695-1703) Karlofça Antlaşması'ndan sonra Edirne'ye
çekilip, devlet yönetimini FEyzullah Efendi'ye bırakıp, kendini av ve eğlenceye vermişti.
Bu durumdan memnun olmayan ve Edirne'nin başkent olacağı söylentilerine
inanan bir grup İstanbul'da isyan etti.
Asiler 1703 yılında Edirne'ye yürüyüp Feyzullah Efendi'yi idam
ettikten sonra, II. Mustafa'yı tahttan indirerek, yerine III. Ahmet'i tahta geçirdi.
XVIII. Yüzyıl Dış
Siyasal Gelişmeleri
Prut Savaşı ve Prut Antlaşması
(1711)
Nedenleri : I. Petro'ya Poltova Savaşı'nda yenilen XII. Şarl'ın
Osmanlı Devleti'ne sığınması üzerine Rusların Osmanlı topraklarına saldırması.
1711' de Sadrazam Baltacı Mehmet Paşa Eflak'a girdi.
UYARI : Baltacı Mehmet Paşa'nın ileriyi göremeyen bir vezir
olması ve çevresindekilerin paraya düşkün olması nedeniyle bu seferden istenilen sonuç alınamamıştır.
Baltacı Mehmet Paşa'nın Rus ordusunu sıkıştırdığı
bir sırada Rusya'nın barış istemesi üzerine Prut Antlaşması imzalandı.
Osmanlı-Venedik, Avusturya Savaşları
ve Pasarofça Antlaşması (1715-1718)
Nedenleri : Osmanlı Devleti'nin Karlofça Antlaşması ile kaybettiği
Mora ve Dalmaçya kıyılarını tekrar ele geçirmek istemesi ve Venediklilerin Mora Rumlarına baskı
yapması ile Mora Rumlarının Osmanlıdan yardım istemesi.
Osmanlı Devleti, 1751 yılında Mora'yı yeniden aldı.
Osmanlı Devleti'nin Korfu Adası'nı kuşatması üzerine
Avusturya, Mora'nın tekrar Venediklilere verilmesini istedi.
Osmanlı Devleti, 1716'da Avusturya'ya savaş ilan etti.
Osmanlı ordusunun Petervaradin'de yenilmesi üzerine, Avusturyalılar
Belgrat'ı ele geçirdi.
Osmanlı Devleti'nin barış istemesi üzerine 1718'de Pasarofça
Antlaşması imzalandı.
Pasarofça Antlaşması (1718)
Osmanlı Devleti ile Avusturya arasında imzalanan bu antlaşma
ile :
1. Yukarı Sırbistan, Belgrat, Sırmiyum, Batı Eflak ve
Banat Yaylası (Temeşvar) Avusturya'ya bırakıldı.
2. Venedik'ten alınan Mora ve Grit Osmanlılarda kaldı.
3. Arnavutluk ve Dalmaçya kıyılarındaki bazı kaleler
Venedik'e verildi.
Antlaşmanın Önemi :
1. Osmanlı Devleti, Batı'nın üstünlüğünü tamamen kabul
etti ve toprak kurtaramayacağını anladı.
2. Osmanlılar, Ortodoksları koruma görevini son kez yerine getirdi.
3. İngiltere ve Hollanda'ya verilen ayrıcalıklar Kapitülasyona
dönüştürüldü.
4. Pasarofça Antlaşması'nın yarattığı barış
ortamında Lale Devri'ne girildi ve ilk defa Batı tipinde ıslahatlara gidildi.
Osmanlı-İran Savaşları
(1722-1746)
Nedenleri : Safavi Devleti'nin Sunni Müslümanları Şiiliğe
zorlaması üzerine Kafkasya ve Azerbaycan'da bulunan Sunnilerin isyan ederek Osmanlı Devleti'nden yardım istemesi.
Sunnilerle İran arasında çıkan savaşı fırsat
bilen I. Petro Kafkasya'ya girip, Bakü taraflarını işgal etti.
Osmanlı Devleti, 1724'te Kafkasya'ya girdi.
Fransa'nın araya girmesi ile İstanbul Antlaşması imzalandı.
İran tahtına geçen Şah Tahmasb, Şahkulu'nunda desteğini
alarak , tekrar Osmanlı üzerine yürüdü.
1730 yılında İstanbul'da Patrona Halil İsyanı çıktı.
İsyancılar III. Ahmet'i tahttan indirerek yerine I. Mahmut'u tahta
geçirdi.
I. Mahmut Dönemi'nde İran ile 1732'de Ahmet Paşa Antlaşması
imzalandı.
1639'da İran ile Kasr-ı Şirin Antlaşması imzalandı.
İstanbul Antlaşması
(1724) :
1. Derbent, Bakü Kaleleri ve Dağıstan Rusya'ya bırakıldı.
2. Gence, Karabağ, Revan ve Tebriz Osmanlı Devleti'ne verildi.
İstanbul Antlaşması (1724) Osmanlılarla Ruslar arasındaki
ilk dostluk antlaşmasıdır.
Patrona Halil İsyanı
Lale Devri'nde Avrupa tarzında yapılan ve Nevşehirli Damat
İbrahim Paşa'nın kişiliği ile özdeşleştirilen ıslahatlar, ulemadan ve yeniçerilerden
bir takım kişilerin çıkarlarına ters düşmüştü. Lale Devri ile birlikte artan Lüks yaşantı,
fakir halkın tepkisine yol açmıştı.
O yıllarda İran ile yapılan savaşlar da devam etmekteydi.
Sadrazam Damat İbrahim Paşa'nın İran seferine gitmek
istememesi, ona karşı olanlara bulunmaz bir fırsat vermiş, Bayezit Hamamı tellaklarından Patrona
Halil ve Muslu Beşe ismindeki iki Arnavut önderliğinde bir grup 1730 yılında isyana başlamışlardı.
Vergilerden şikayet eden halk ve İran Seferi'ne katılmak istemeyen
Yeniçeriler de isyana katılınca, isyan giderek büyümüş, saraya giden asiler, padişah III. Ahmet'ten Damat
İbrahim Paşa'nın kafasını istemişlerdi. Kendilerine teslim edilen Nevşehirli Damat İbrahim
Paşa'yı idam eden asiler, tekrar saraya yürüyerek, padişah III. Ahmet'i tahttan indirerek yerine I. Mahmut'u
geçirdiler. Bu isyanla Lale Devri sona ermiş oldu.
Ahmet Paşa Antlaşması
(1732)
İran ile Osmanlı Devleti arasında imzalanan bu antlaşma
ile;
1. Gence, Tiflis ve Dağıstan Osmanlılarda kaldı.
2. Tebriz, Kirmanşah ve Hemedan Eyaletleri İran'a verildi.
Osmanlı-Rusya, Avusturya Savaşları
ve Belgrat Antlaşmaları (1736-1739)
Nedenleri :
1. Rusya'nın İran savaşları sırasında Kırım
Hanı'nın İran'a gidişini engellemesi
2. Rusya'nın Lehistan'ın iç işlerine karışması
3. Avusturya ile Rusya arasında bağlaşma yapılması
Osmanlı Devleti, 1736 yılında Rusya ve Avusturya ile savaşa
girdi.
1739 yılında, Avusturya ile Belgrat Antlaşması imzalandı.
UYARI : Belgrat Antlaşmaları'ndan sonra Avusturya ve Rusya aralarındaki
bağlaşmayı yenileyip, Osmanlı Devletine bildirdiler. Buna karşılık Osmanlı Devleti
İsveç'te bir bağlaşma yaparak Avusturya ve Rusya'ya bildirdi. Böylece, Batı'da uzun süren barış
dönemi başladı.
Rusya ile de Belgrat'ta ikinci bir antlaşma imzalandı.
Osmanlı-Rus Savaşı
ve Küçük Kaynarca Antlaşması (1768-1774)
Nedenleri : Rusya'nın geleneksel Karadeniz'e inme, Boğazlardan
geçerek sıcak denizlere açılma politikası.
Bu politikanın sonucu olarak Rusya, 1768 'de Lehistan'ın iç işlerine
karıştı.
III. Mustafa, 1768'de Rusya'ya savaş ilan etti.
Osmanlı ordusu birçok cephede yenilgiye uğradı.
Rus donanması, 1770'te Çeşme'de Osmanlı donanmasını
yaktı.
1774 yılında III. Mustafa'nın yerine I. Abdülhamit tahta geçti.
1774 yılında, Rusya ile Küçük Kaynarca Antlaşması imzalandı.
Küçük Kaynarca Antlaşması
(1774)
Küçük Kaynarca Antlaşması, Osmanlı Devleti'nin o güne kadar
imzaladığı en ağır koşullu antlaşmadır. Bu antlaşma ile Osmanlı Devleti'nin
egemenlik hakları zedelenmiştir. Bu antlaşma ile Osmanlı Devleti'nin büyük devlet olma özelliği sona
ermiş ayrıca Rusya, Akdenize inme politikasını gerçekleştirmiştir. Yine Rusya, ilk defa Osmanlıların
iç işlerine karışma hakkını elde etmiş, Ortodoksları koruma görevi Rusya'ya geçmiştir.
Kırım Olayı
Ruslar, Küçük Kaynarca Antlaşması'ndan sonra, Kırım'ı
kendilerine bağlamak istediler.
Ruslar 1778 yılında Kırım'a girerek, kendi yandaşı
olan Şahin Giray'ı han seçtirdi.
Osmanlı Devleti bu hanlığı onaylamadı.
1779 tarihinde Fransa'nın devreye girmesi ile Rusya ile Aynalıkavak
Tenkinamesi imzalandı.
UYARI : Böylece, Kırım Rusya'ya bağımlı hale getirildi.
1783'te Şahin Giray'la anlaşan II. Katerina, Kırım'ı Rus topraklarına kattı, Osmanlı
Devleti bu olayı ancak protesto edebildi.
Osmanlı-Avusturya, Rusya Savaşları,
Ziştovi ve Yaş Antlaşmaları (1787-1792)
Nedenleri : Rusya'nın, Aynalıkavak'a rağmen, Kırım'ın iç işlerine karışması ve
1783 yılında Kırım'ı işgal etmesi.
Osmanlı Devleti, Kırım'ın Rusya'ya bağlanmasını
kabul etmedi ve 1787 yılında Rusya'ya savaş açtı.
Kısa bir süre sonra Avusturya ile de savaşa girildi.
1789'da Rusların Ozi Kalesi'ni alarak halkı kılıçtan
geçirmesi üzerine I. Abdulhamit üzüntüden öldü.
1789 yılında III. Selim tahta geçti.
1789 yılında Fransız İhtilali oldu.
Osmanlı Devleti Avusturya ile Ziştovi Rusya ile de Yaş Antlaşmasını
imzaladı.
Ziştovi Antlaşması
(1791)
Avusturya ile Osmanlı Devleti arasında imzalandı.
1. Avusturya, savaşta aldığı toprakları Osmanlı
Devleti'ne geri verecektir.
2. Orsova ve Unna Irmakları arasındaki topraklar Avusturya'ya bırakılacaktır.
Yaş Antlaşması (1792)
Rusya ile Osmanlı Devleti arasında imzalandı.
1. Kırım'ın Rusya'ya ait olduğu kabul edildi.
2. Dinyester Irmağı Rusya ve Osmanlı Devleti arasında
sınır olarak kabul edildi.
3. Rusya, Boğazlar'dan geçip serbestçe ticaret yapabilecekti.
Osmanlı-Fransız İlişkileri
Fransa, Rusya'nın ve Avusturya'nın Osmanlı toprakları
üzerinde yerleşmesini istemiyordu.
Lale Devri'nde Osmanlı-Fransız dostluğu iyice arttı.
I. Mahmut zamanında 1740 yılında imzalanan antlaşma ile
Fransa'ya kapitülasyonlar verildi.
1789 İhtilali ile Fransa'da başa geçen Drektuvar hükümeti döneminde
Osmanlı-Fransız ilişkileri bozuldu.
1789 yılında Napolyon Bonapart Mısır'ı işgal
etti.
Fransa ile 1801 yılında El-Ariş Mukavelesi imzalandı.
UYARI : Osmanlı devlet adamları, XVIII. yüzyılın sonlarında
var olan topraklarını korumak için denge siyaseti izlemeye başlamıştır. Denge siyaseti, Avrupalı
devletler arasındaki çıkar çatışmalarından faydalanarak toprak bütünlüğünün korunmasıdır.
III. Selim Dönemi'nde ağırlık kazanmıştır.
Öncelikle Akdenizdeki Osmanlı varlığını korumaya yönelik bir amaç izlenmiştir.
El-Ariş Mukavelesi (1801)
Fransa ile Osmanlı Devleti arasında imzalandı. Bu mukaveleye
göre ;
1. Fransızlar Mısır'ı boşaltacaklar
2. İngilizler deniz yolu ile Fransız askerlerini ülkelerine götüreceklerdir
Dağılma Dönemi
Ulusçuluk Eylemleri
Sırp İsyanı (1804)
Nedenleri :
1. Osmanlı Devleti'nde merkezi otoritenin zayıflaması
2. Sırbistan'ı yöneten Yeniçeri kodamanlarının halka
baskı yapması
3. Rusya ve Avusturya'nın kışkırtması.
4. 1789 Fransız İhtilali ile ortaya çıkan "ulusçuluk" akımlarının
Sırplar arasında yayılması.
5. XVIII. yüzyılda Osmanlı-Avusturya, Rusya arasında çıkan
savaşların Sırp topraklarında yapılması
Sırplar , 1804'te, Kara Yogi önderliğinde ayaklanma başlattı.
1812'de imzalanan Bükreş Antlaşması ile Sırplara ayrıcalık
verildi.
Sırp ayaklanması, 1813'te Miloş Obronoviç önderliğinde
yeniden başladı.
1829'da Edirne Antlaşması ile Özerk Sırbistan Prensliği
kuruldu.
1878 Berlin Antlaşması ile Sırbistan bağımsızlığını
elde etti.
UYARI : Sırp Ayaklanması, Fransız Devrimi'nin getirdiği
ulusçuluk akımının Osmanlı Devleti'nde görülen ilk etkisidir.
1789 Fransız İhtilali
Yalnız Fransa'da değil bütün dünyada etkileri görülen Fransız
İhtilali, dünya tarihinde yeni bir çağın başlangıcı olmuştur. Avrupa'da mutlakiyet idarelerinin
yıkılışını başlatan bu olay, Fransa'nın XVIII. yüzyılın başlarından
itibaren sürüklendiği ekonomik ve sosyal bunalımların doğal bir sonucu idi. 14 Temmuz 1789 tarihinde Fransız
Kralı XVI. Lui'nin meclisi dağıtmak istemesi üzerien halk ayaklandı ve Bastille Hapisanesi'ni bastı.
Mahkumlar serbest bırakıldı ve isyan giderek büyüyerek bütün Avrupa'ya yayıldı.
Bükreş Antlaşması
(1812)
Osmanlı Devleti ile Rusya arasında 1812 tarihinde imzalandı.
Antlaşma maddeleri şu şekildeydi:
1. Eflak ve Boğdan Osmanlı Devleti'ne geri verilecek, ancak Osmanlı
Devleti, Eflak ve Boğdan beylerini görevine iade edecektir.
2. Beserabya Rusya'ya verilecek, Prut ırmağı sınır
olacaktır.
3. Osmanlı Devleti, Sırbistan'a ayrıcalık verecektir.
Bükreş Antlaşması ile Osmanlı Devleti ilk defa kendisine
bağlı bir ulusa ayrıcalık verdi.
Edirne Antlaşması :
1. Yunanistan bağımsız olacaktır.
2. Eflak ve Boğdan özerkleştirilecektir.
3. Sırbistan Prensliği kurulacaktır.
4. Tuna Irmağının kenarındaki bazı kaleler Rusya'ya
verilecektir.
5. Rus ticaret gemileri Boğazlar'dan serbestçe geçecektir.
6. Osmanlı Devleti, Rusya'ya savaş tazminatı ödeyecektir.
7. Doğu Anadolu'da bazı kaleler Rusya'ya bırakılacaktır.
Antlaşmanın Önemi :
1. Edirne Antlaşması, Osmanlı Devleti'nin Küçük Kaynarca Antlaşması'ndan
sonra imzaladığı en ağır koşullu antlaşmalarından biridir.
2. İlk defa Osmanlı Devleti'ne bağlı bir ulus bağımsızlık
kazanmıştır.
3. Rusya, Orta Avrupa ticaretini denetlemeye başlamıştır.
4. Bugünkü Romanya'nın temelleri atılmıştır.
5. Mısır Sorunu'nun başlamasına neden olmuştur.
Osmanlı Devleri, bu antlaşmadan sonra Rusya'ya karşı
tek başına olamayacağını anladı ve kendi varlığını sürdürmenin Avrupa devletleri
arasındaki denge politikasına bağlı olduğunu gördü.
Berlin Antlaşması (13 Temmuz
1878)
1. Sırbistan, Karadağ ve Romanya'ya bağımsızlık
verilecektir.
2. Bulgaristan 3 Bölüme ayrılacak; Makedonya Osmanlı Devleti'ne
verilecek, Doğu Trakya özerkleştirilecek, Bulgaristan Prensliği kurulacak. Böylece, Rusya'nın Balkanlar'da
güçlenmesi ve Balkanlar üzerinden Akdeniz'e inmesi engellendi.
3. Kars, Ardahan ve Batum Rusya'ya verilecek, Doğu Bayezit Osmanlı
Devleti'ne kalacaktır.
(Kars, Ardahan ve Batum Brest Litowsk Antlaşmasıile Osmanlı
Devleti'ne geri verildi.)
4. Bosna Hersek, Osmanlı Devleti'ne bağlı olacak, Avusturya
tarafından yönetilecektir. (1908'de Avusturya, Bosna Hersek'i işgal etti.)
5. Girit ve Ermenistan'da ıslahat yapılacaktır.
6. Teselya Yunanistan'a bırakılacaktır.
7. Osmanlı Devleti, Rusya'ya savaş tazminatı ödeyecektir.
Antlaşmanın önemi :
1. Osmanlılara bağlı pek çok ulus bağımsızlığını
kazandı.
2. Osmanlılarda çoküş dönemi başladı.
3. Osmanlı Devleti'nin egemenlik hakları zedelendi.
4. Ermeni sorunu başladı.
5. Rusya'nın Balkanlar'da güçlenmesi ve Akdeniz'e inmesi engellendi.
6. İngiltere ve Fransa'nın Osmanlı Devleti'ni korumaktan vazgeçtiği
anlaşıldı.
7. Osmanlı-Alman yakınlaşması başladı.
Yunan İsyanı (1820-1829)
Nedenleri :
1. Osmanlı Devleti'nde merkezi otoritenin zayıflaması
2. 1789 Fransız İhtilali ile ortaya çıkan "ulusçuluk" akımlarının
Yunanlılar arasında yayılması.
3. Rönesans ve Hümanizm hareketleri ile Avrupa'da Yunan hayranlığının
başlaması.
4. Rumlar'ın, gemicilik sayesinde Avrupa ile iyi ilişkilere girmesi
5. Rumlar'ın, bağımsızlık amacıyla Etnik-i
Eterya Cemiyeti'ni kurması.
Rumlar 1820'de Eflak'ta isyan etti.
1821 yılında Mora Yarımadası'nda isyan çıktı.
Mora isyanı, Mehmet Ali Paşa'nın yardımı ile bastırıldı.
İngiltere, Fransa ve Rusya, Osmanlı Devleti'nin Yunanistan'a bağımsızlık
vermesi için 1827'de Navarin'de Osmanlı donanmasını yaktı.
1829'da Edirne Antlaşması ile Yunanistan bağımsızlığını
elde etti.
UYARI : Ulusçuluk akımının etkisiyle Osmanlılardan bağımsızlığını
elde eden ilk ulus Yunanlılar (Rumlar) olmuştur.
Etnik-i Eterya Cemiyeti
Bu cemiyet 1814'te Odessa'da ikisi Rum, biri Bulgar üç kişi tarafından
kurulmuştur. Cemiyetin asıl amacı eski Bizans İmparatorluğu'nu yeniden canlandırmaktı.
İstanbul Patriği ile Rus Çarı'nın da desteklediği bu derneğin başında Rus Çarı'nın
yaveri olan Aleksandr Ipsillanti bulunuyordu. Cemiyet kısa sürede güçlenmiş, Yunanistan ve İstanbul'da şubeler
açmıştır.
Kavalalı Mehmet Ali Paşa
1769'da Kavala'da doğdu. 1799'da Fransızlar'ı Mısır'dan
çıkarmak üzere gönderilen orduda bayraktar olarak görev aldı. Kısa sürede "başıbozuk alayı"
komutanlığına atandı. Mısır'da çıkan Kölemen ayaklanmalarını bastırdı.
1805'te Mısır valiliğine atandı. Mısır'da Avrupalı uzmanların denetiminde kuvvetli
bir ordu kurdu. Ayrıca Batı eğitim sistemine dayalı bir eğitim sistemi ve toprak reformunu gerçekleştirdi.
Bu arada İstanbul ile iyi geçinmeye de dikkat etti. Hicaz'da çıkan Vahhabi İsyanı'nı bastırdı.
1820'de Sudan'ı ele geçirdi. 1824'te Mora ayaklanmasının bastırılmasında Osmanlı ordusuna
çok yardımı oldu. Oğlu için istediği Suriye valiliği yerine Girit valiliği verilince devlete
karşı ilk Müslüman isyanı başlattı. 1841'de Suriye elinden alındıysa da Mısır'da
kendi hanedanını kurdu.
Eflak-Boğdan, Sırbistan,
Karadağ, Bosna-Hersek İsyanları (1875-1878)
Nedenleri :
1. 1789 Fransız İhtilali'nin getirdiği uluşçuluk akımı
2. Rusya'nın Panislavizm politikası.
İlk ayaklanma 1875 yılında Bosna ve Hersek'te meydana geldi.
Aynı yıl Bulgarlar da ayaklandı.
Kargaşadan yararlanan Sırplar ve Karadağlılar da Osmanlı
Devleti'ne savaş ilan etti.
Avrupa devletleri Balkanlardaki barışı sağlama amacıyla
İstanbul'da bir konferans düzenledi.
Osmanlı Devleti, Avrupa'nın iç işlerine karışmasını
engellemek amacıyla 1876 yılında Kanun-ı Esasiyi ilan etti.
Osmanlı-Rus Savaşları
1807-1812 Osmanlı-Rus Savaşı
ve Bükreş Antlaşması
Nedeni : 1804 Sırp isyanında Rusya'nın Sırpları kışkırtması ve çıkan isyanı
desteklemesi.
Osmanlı Devleti, 1806 tarihinde Boğazlar'ı Rusya'ya karşı
kapattı.
1806 tarihinde Rusya Eflak ve Boğdan'ı işgal etti.
1807 tarihinde de Osmanlı Devleti Rusya'ya savaş ilan etti.
Fransa'ya güvenerek bu savaşa giren Osmanlı Devleti, Fransa'nın
iki yüzlü politikası sonucu 1812'de Bükreş Antlaşması'nı imzalayarak savaştan çekildi.
1827-1829 Osmanlı-Rus Savaşı
ve Edirne Antlaşması
Savaşın Nedenleri :
1. Rusya'nın 1820 tarihindeki Yunan isyanını desteklemesi
2. 1827 yılında da Navarin'de Osmanlı ve Mısır donanmasını
yakılması olayına katılması.
1827'de Rusya, Osmanlı Devleti'ne savaş ilan etti.
Osmanlı Devleti'nin savaşa hazır olmaması nedeniyle,
Rusya, Batı'da Edirne'yi, Doğu'da da Erzurum'u ele geçirdi.
Osmanlı Devleti, 1829 tarihinde Edirne Antlaşması'nı
imzalayarak savaştan çekildi.
Kırım Savaşı
(1853) ve Paris Antlaşması
Savaşın Nedenleri :
1. Rusya'nın Akdeniz'e inme emelleri.
2. Rusya'nın, Eflak ve Boğdan'ı işgal edip, Sinop'ta
Osmanlı donanmasını yakması.
1853 yılında İngiltere ve Fransa, Osmanlı Devleti ile
ittifak yaparak Rusya'ya savaş ilan etti.
1856'da Kırım'ın Sivastopol ve Malakof şehirleri ele
geçirildi.
1856 yılında Paris Antlaşması imzalandı.
Paris Antlaşması (1856)
Koşulları :
1. Osmanlı Devleti bir Avrupa devleti sayılacak, Avrupa Devletler
Hukukundan yararlanacaktır. Osmanlı Devleti'nin toprak bütünlüğü Avrupa devletleri tarafından korunacaktır.
2. Karadeniz, tarafsız hale getirilecek, savaş gemisi bulunmayacak,
yalnızca ticaret gemileri geçecektir.
3. Rusya ve Osmanlı Devleti, Karadeniz'de savaş gemisi bulundurmayacaktır.
4. Eflak ve Boğdan'a özerklik verilecek, Avrupa devletleri'nin garantisinde
olacaktır.
5. Tuna ırmağında ticaret gemileri serbestçe dolaşacak
ve Avrupa Devletleri tarafından denetlenecektir.
6. Boğazlar, 1841 Londra Senedi'ne göre düzenlenecektir.
7. Osmanlı Devleti'nde 1856 Islahat Fermanı izlenecek, ancak iç
işlerine müdahale edilmeyecektir.
Antlaşmanın Önemi :
1. Osmanlıların XIX. yüzyılda kazanan devlet olarak imzaladıkları
tek antlaşmadır.
2. Osmanlı Devleti'nin kendi toprak bütünlüğünü koruyamayacağı
anlaşıldı.
3. Osmanlı Devleti, bir Avrupa devleti olmanın diyetini Islahat
Fermanı ile ödedi.
4. Osmanlı Devleti, savaşı kazanan devlet olmasına rağmen
yenik devlet durumuna düşürüldü.
5. Karadeniz tarafsız bir deniz haline getirildi.
6. Rusya'nın Akdeniz'e inmesini engelleyerek İngiltere ve Fransa
Akdeniz'de güvenliklerini sağladı.
7. Rusya'nın Balkanlar'da egemenlik kurması engellendi.
8. Rusya, 1774'te imzalanan Küçük Kaynarca Antlaşması ile elde
ettiği haklarını kaybetti, bundan sonra Pan-Slavizm politikasını ortaya attı.
1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı
(93 Harbi) ve Ayastefanos Antlaşması
Nedenleri
:
1. Paris Konferansı'nda çıkarları zedelenen Rusya'nın
Pan-Slavizm politikasına ağırlık vermesi
2. Rusya'nın Balkan uluslarını Osmanlı'ya karşı
ayaklanmaya kışkırtması
Osmanlı Devleti, 1876'da toplanan Berlin, İstanbul ve Londra konferanslarında
alınan, kendi aleyhindeki kararları kabul etmedi.
Bunun üzerine 1877'de Rusya, Osmanlı Devleti'ne savaş ilan etti.
Ruslar, Doğu'da Kars, Ardahan, Batum ve Erzurum'u, Batı'da da Edirne'yi
aldı.
Osmanlı Devleti bütün cephelerde yenilince, 1878'de Ayastefanos (Yeşilköy)
Antlaşması imzalandı.
UYARI : Ayastefanos Antlaşması, İngiltere ve Avusturya karşı
çıktığı için uygulanmadı. İngiltere, Rusya'nın Doğu Akdeniz'de; Avusturya da, Rusya'nın
Balkanlar'da güçlenmesini istemediğinden, bu antlaşmaya karşı çıktı.
Ayastefanos Antlaşması
(3 Mart 1878) :
1. Sırbistan, Karadağ ve Romanya'ya bağımsızlık
verilecektir.
2. Büyük Bulgaristan Krallığı kurulacaktır.
3. Kars, Ardahan, Batum ve Doğu Bayezıt Rusya'ya bırakılacaktır.
4. Bosna ve Hersek özerkleştirilecektir.
5. Girit ve Ermenistan'da ıslahat yapılacaktır.
6. Teselya, Yunanistan'a bırakılacaktır.
7. Osmanlı Devleti, Rusya'ya savaş tazminatı ödeyecektir.
Mısır Sorunu
Mehmet Ali Paşa İsyanı
Kavalalı Mehmet Ali Paşa, Napolyon'un Mısır'ı işgali
sırasında Kahire'ye geldi.
1804 yılında Mısır valiliğine getirildi.
Mısır'da birçok ıslahatlar yaptı.
1821'de Mora'da ortaya çıkan Rum isyanını bastırdı.
Mora valiliği isteği reddedilince, Suriye ve Çukurova'ya girerek
Kütahya'ya kadar ilerledi.
Bunun üzerine II. Mahmut, Rusya'dan yardım istedi.
UYARI : Osmanlı Devleti, ilk defa kendi valisi ile savaştı.
Mısır sorunu bir iç sorunken zamanla uluslar arası bir sorun haline geldi.
1833 yılında Rus donanması İstanbul'a geldi.
1833 yılında Kütahya Antlaşması imzalandı.
Osmanlı Devleti, 1833'de Rusya ile Hünkar İskelesi Antlaşması'nı
imzaladı.
Kütahya Antlaşması (1833)
:
Koşulları :
1. Mehmet Ali Paşa'ya Girit Valiliğine ek olarak Suriye Valiliği
verilecektir.
2. Oğlu İbrahim Paşa'ya Cidde Valiliğine ek olarak Adana
Valiliği verilecektir.
3. Mehmet Ali Paşa, Osmanlı Devleti'ne vergi ödeyecektir.
Hünkar İskelesi Antlaşması
(1833)
Osmanlı Devleti ile Rusya arasında imzalandı.
Koşulları :
1. Osmanlı İmparatorluğu ve Rusya savaş durumunda birbirlerine
yardım edecektir.
2. Osmanlı İmparatorluğu'na saldırı olursa, Rusya
asker gönderecek, masrafaları Osmanlı Devleti tarafından karşılanacaktır.
3. Rusya'ya saldırı olursa Osmanlı Devleti Boğazları
kapatacaktır.
4. Anlaşma sekiz yıl geçerli olacaktır.
Önemi :
1. Osmanlı Devleti ile Rusya arasında ittifak kuruldu.
2. Rusya, Karadeniz'de güvenliğini sağladı.
3. Osmanlı Devleti, Boğazlar'daki egemenlik haklarını
kendi isteği doğrultusunda son kez kullandı.
4. Boğazlar sorunu başladı.
Nizip Savaşı (1839)
Kütahya Antlaşması, ne Osmanlı Devleti'ni, ne de Mehmet Ali
Paşa'yı memnun etmişti.
1839 yılında Mehmet Ali Paşa, Osmanlı Devleti'ne ödemesi
gereken vergiyi ödemedi.
Mehmet Ali Paşa, aynı yıl bağımsızlığını
ilan etti.
1839 yılında Osmanlı ve Mısır orduları Nizip'te
karşılaştı ve Osmanlı ordusu yenildi.
Avrupa ülkeleri, 1840 yılında, Londra'da bir konferans topladı.
Konferans'ta Osmanlı Devleti'nin Mehmet Ali paşa'ya karşı
korunması kararı alındı.
1840 yılında Londra Antlaşması imzalandı.
Londra Antlaşması (1840)
1840 yılında Londra'da Osmanlı Devleti, İngiltere, Rusya,
Avusturya ve Prusya delegeleri bir araya gelerek Mısır Sorununu halletmek üzere bir mukavele imzaladılar. Bu
mukaveleye göre:
1. Mısır eyaleti hukuk bakımından Osmanlı Devleti'ne
bağlı olmakla beraber, yönetim açısından Mehmet Ali Paşa'ya bırakıldı.
2. Mısır'ın Osmanlı Devleti'ne yılda 80 bin kese
altın vermesi kararlaştırıldı.
3. Suriye, Adana ve Girit Osmanlı Devleti'ne geri verilecek.
Berlin Konferansı'ndan Sonra
Osmanlı-Avrupa ve Osmanlı-Balkan İlişkileri
İngiltere'nin Kıbrıs'ı
Alışı (1878)
Kıbrıs, 1570 yılında Sokullu devrinde Osmanlı topraklarına
katıldı.
Ada, İngiltere tarafından 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı
sırasında, güya adayı Rus saldırılarına karşı korumak amacıyla, işgal edildi.
Tunus'un Fransızlar Tarafından
İşgali (1881)
Fransızlar, 1830'da Cezayir'i işgal etti.
Fransızlar, Berlin Konferansı'nda Tunus'a yerleşme arzularını
bildirdi.
Fransa, 1881 yılında Tunus'u işgal etti.
Mısır'ın İngilizler
Tarafından İşgali (1882)
Mısır, 1517 yılında Yavuz Sultan Selim zamanında
Osmanlı topraklarına katıldı.
1869'da Süveyş Kanalı'nın açılması ile Mısır'ın
stratejik ve ekonomik önemi iyice arttı.
1881'de Fransızlar'ın Tunus'u işgali üzerine İngilizler
harekete geçti.
İngitere 1882 yılında Mısır'da çıkan isyanı
bahane ederek Mısır'ı işgal etti.
Girit Sorunu ve Osmanlı-Yunan
Savaşı (1897)
1878 Berlin Antlaşması'nda Girit'e imtiyaz verilmesine rağmen,
adada bulunan Rumlar ile İstanbul arasındaki anlaşmazlıklar devam etti. 1896 yılında Girit'de
çıkan isyan sonunda, Yunanistan adaya asker çıkardı. Ertesi yıl Osmanlı-Yunan savaşı başladı.
1897 yılında Yunanistan ile bir antlaşma imzalandı.
Bu antlaşma ile; Girit'e muhtariyet verilemsi ve Yunanistan krallık
soyundan bir prensin Girit'e vali olarak tayin edilmesi kararlaştırıldı. 1908'de Venizelos, Girit'i Yunan
Krallığı adına yönettiğini ilan etti.
Balkan Savaşları sonunda Osmanlı Devleti, Girit'in Yunanistan'a
ait olduğunu kabul etti.
Doğu Rumeli ve Bosna-Hersek
1878 Berlin Konferansı ile Bulgaristan üç kısıma ayrıldı.
1885 yılında Filibe'de, Doğu Rumeli'yi, Bulgaristan'a bağlamak
amacıyla bir isyan çıktı.
1897'de Bulgaristan Prensi, Osmanlı Devleti tarafından, Doğu
Rumeli Valisi olarak kabul edildi.
1908'de (II. Meşrutiyet'in ilan edildiği sırada) Bulgaristan
bağımsızlığını ilan etti.
Aynı yıl Avusturya Bosna-Hersek'i topraklarına kattığını
belirtti.
